-
1 аркан озынлыгы
см. дилбегә буе -
2 озынлык
сущ.1)а) длина́ (отрезка, доски, платья, пальто и т. п.)озынлыгы ничә метр? — ско́лько ме́тров в длину́?
бөтен озынлыгына — во всю длину́ чего-л.
озынлык үлчәве берәмлекләре — ме́ры длины́
б) длина́, протяже́ние, протяжённость (коридора, канала, пути, расстояния)2) в сочет. с колич. числ. в ф. озынлыгындагы, озынлыктагы в длину́, длино́й, длино́ю в...өч мең километр озынлыктагы газүткәргеч — газопрово́дная магистра́ль длино́ю в три ты́сячи киломе́тров
карандаш озынлыгындагы — длино́й в каранда́ш
ун метр озынлыгындагы — де́сять ме́тров в длину́
3) длиннота́ прост. (письма, рассказа)4) долгота́, дли́тельность, продолжи́тельностькөннең озынлыгы — долгота́ дня
вакытның озынлыгы — дли́тельность вре́мени
5) геогр. долгота́меридиан озынлыгы — долгота́ меридиа́на
6) лингв. долгота́, дли́тельностьсузыкларның озынлыгы — долгота́ гла́сных
авазларның озынлыгы — дли́тельность зву́ков
-
3 аркан
I 1. сущ.1) кана́т, трос (толстый, пеньковый, стальной, паромный, причальный); бечева́ (мн. нет) || кана́тный, тро́совый, бечево́йаркан ишү — вить бечеву́
баржаны аркан белән тарттыру — отбукси́ровать ба́ржу на тро́се (кана́те)
2) арка́н спец. ( у табунных пастухов) || арка́нный ( шест)корыклы аркан — арка́н на шесте́
3) в косв. ф. при́вязьарканга бәйләү — привяза́ть, привязно́е содержа́ние (лошадь, корову, телёнка, козу)
арканда асрау — держа́ть (содержа́ть) на при́вязи (бычка, жеребёнка); привязно́е содержа́ние
арканнан алу — снима́ть/снять с при́вязи ( телёнка); отнима́ть/отня́ть от при́вязи (корову, которую пускают в стадо)
2. прил.ат яхшысы арканда, ир яхшысы тарханда — (посл.) до́брый конь - на при́вязи, лу́чший мужчи́на - в тарха́нах (на свобо́де, живёт свобо́дным)
кана́тный; верёвочный- аркан бауаркан баскыч — кана́тная (верёвочная) ле́стница
- аркан белән тоту
- аркан тарту
- аркан тартышу••- аркан ишүаркан белән тарттырып (сөйрәп, өстерәп, тарттырсаң, тартып) та — см. аркан белән дә
- аркан озынлыгы II нареч.1) спино́й, за́дом (к кому, чему) (стоять, лежать, повернуться)кояшка аркан утыру — сиде́ть спино́й (за́дом) к со́лнцу
аркан егылу — па́дать спино́й (на́ спину)
2) на спине́ ( плыть)3) за́дом (к чему находи́ться, стоя́ть, быть располо́женным: о строениях и т.п.)урамга аркан тора торган йорт — дом, стоя́щий за́дом к у́лице
•- аркан борылу
- аркан җил -
4 әйләнә
сущ.1) круг, окру́жность (дерева, какой-л. площади)әйләнәсе җиде километрлы күл — о́зеро окру́жностью в семь киломе́тров
әйләнә озынлыгы — длина́ окру́жности
2) окруже́ние, окре́стностьшәһәр әйләнәсендә — в окре́стностях го́рода
3) перен. окруже́ние, окружа́ющая среда́аның әйләнәсендә яңа кешеләр пәйда булды — в его́ окруже́нии появи́лись но́вые ли́ца
4) в знач. послелога; в местн.-вр. п. әйләнәсендә вокру́г, о́коло, круго́мйорт әйләнәсендә — вокру́г до́ма
ихата әйләнәсендә — о́коло и́згороди
5) в знач. послелога; в направ. п. әйләнәсенә в тече́ние ( чего)ел әйләнәсенә — в тече́ние го́да, кру́глый год
тәүлек әйләнәсенә — в тече́ние су́ток
6) в знач. послелога; в исх. п. әйләнәсеннән о́коло, вокру́гкүл әйләнәсеннән — вокру́г о́зера
-
5 габарит
1. сущ. в разн. знач.габари́т2. прил.вагоннарның габаритын арттыру — увели́чивать габари́ты ваго́нов
габари́тныйгабарит зурлыклар — габари́тные разме́ры, габари́ты
габарит киңлек — тех. габари́тная ширина́
габарит озынлыгы — габари́тная длина́
См. также в других словарях:
биеклек — 1. Биек булу дәрәҗәсе; предметның вертикаль буенча астан өскә таба озынлыгы яки ераклыгы 2. Җирдән күп югарыда булган пространство зәңгәр биеклектә казлар оча 3. Калкулык, калку урын, кечкенә тау, кашлак урын 4. күч. Дан, шөһрәт 5. мат. Фигураның … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
озын — с. 1. Озынлыгы зур булган; сузынкы; киресе: кыска. Озынлыгы кирәгеннән артык, таман түгел. Буйга зур булган (кеше тур.) 2. Озакка сузылган Күптәннән, озак вакытлардан килгән. Сузынкы, озак яңгырый торган (тавыш, көй һ. б. тур.). Күп вакыт сорый… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
формат — 1. Китап, кәгазь, карточка һ. б. ш. нәрсәләрнең зурлык үлчәме 2. Набор полосасының озынлыгы һәм биеклеге, юл озынлыгы 3. Электроник информация яздыру дискларының махсус рәвештә бүлекләнеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
базис — 1. Колоннаның төбе, төрле архитектур бизәкләрнең аскы өлеше, нигезе. геом. Фигураның аскы, нигез өлеше. геол. Җир өстендәге торышы координатлары анык билгеләнгән һәм озынлыгы төгәл үлчәнгән туры сызык; тирә юньдәге башка пунктларның координатлары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
биеклеге — Әйбернең вертикаль озынлыгы икенче бер әйбер белән чагыштырылганда кулл. : кадәр (ле) , озынлыдында (гы) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
биеклегендәге — Әйбернең вертикаль озынлыгы икенче бер әйбер белән чагыштырылганда кулл. : кадәр (ле) , озынлыдында (гы) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буе — бәйл. 1. Буйга таба юнәлештә; буенча, буйлап урам буе чабып 2. Озынлыгы, буйлыгы, биеклеге кеше буе иген 3. Шул вакыт дәвамында гомер буе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлыгы — бәйл. Озынлыгы бармак б. мөгезе бар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
геркулес — 1. Бик зур физик көчкә ия булган һәм матур, таза гәүдәле кеше (мифологиядән алынган) 2. Яньчеп юкартылган солы ярмасы 3. Йолдызлар төркеме 4. Озынлыгы 15 см. га җитә торган зур коңгыз (Үзәк һәм Көньяк Америкада) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дефис — грам. Ярты сызык озынлыгы тыныш билгесе; Сызыкча (2) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ераклык — 1. Ерак ара. күч. сир. Вакыт арасы кичеп еллар ераклыгын 2. Ике пунктны, ике әйберне аерып торган ара, шундый ара озынлыгы. Ике нокта арасы 3. Күз күреме иңли алырлык ерак аралык, бушлык; киңлек зәңгәр ераклыкка карады 4. күч. Аерма, үзгәлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
